Istwa Gede yo J. Fatal Piard Manman w pa genyen lwa. Papa w pa genyen lwa Ki jan w fè gen Gede ?

Istwa Gede yo

J. Fatal Piard

Manman w pa genyen lwa.

Papa w pa genyen lwa

Ki jan w fè gen Gede ?

Chante Ram

Gede ye yon pratik ki koumanse depi nan Wòm dik dantan lontan, sa ta vle di li la depi dik dantan lontan. Fèt sa a te rele Fèt Limeryas (Fête des Lumérias). Men nan epòk sa a se te sitou pran 21 pou rive 25 fevriye yo te konn fete l. Kèk tan apre nou vin jwenn pratik sa a nan Plato Dawome ki se kapital peyi Dawome. Se istwa yon kominote kote moun yo t ap pase anpil mizè ak kalamite tout jounen tout lannwit.

N ka di se menm jan ak sitiyasyon sa a mas pòv yo an Ayiti pe viv jounen jodi a anba grif kò gang Kò Gwoup ki se patwon oligachi mafya Jwif ak Siryen san zantray GNB, 184 Kolektif Non yo ki fè Ayiti tounen pi mal pase lanfè. Nan epòk sa a gen yon jenn gason ki se 1ye pitit gason nan yon fanmi ki te deside ofri tèt li nan sakrifis. Kòm nou di l la yo te sakrifye jenn gason an pou kominote a te ka rive rale yon souf. Alòs pou moun yo montre ki jan yo gen rekonesans pou misye, chak ane yo al sou tonm li pou yo jete kafe. Se sa yon Sèvitè Lakou Souvnans Nòlik Doranj rakonte n.

Gede an Ayiti

Pa ko gen moun ki rive di aklè ki lè Gede koumanse an Ayiti vrèman. Sèl sa tout moun rive dakò sou li Gede yo se lespri mò yo nan Vodou Ayisyen an. Selon kwayans Vodouvi yo moun pa yo pa janm mouri men pito yo travèse. Menm si kadav kò a yo rele vèditè ta fin fè travay li te vin fè a lespri a pap janm vin travay li menm. An prensip se Gede a se lespri mò yo ki retounen vin wè vivan an yo chak lane nan menm epòk sa a yo.

Se tout Bawon yo ki kòmande sa vle di ki mennen tout Gede yo. Nou dwe presize gen tout yon eskòt Bawon menm jan gen yon eskòt chaje. Anplis Bawon yo gen tou Grann Brijit ki reprezante tout Manman yo. Gede yo se yon fanmi lwa ki renmen fè eskonbrit, ki renmen fè anpil briganday e ki renmen di gwo mo san filtè. Gede yo renmen ri anpil anpil. E yo renmen pran plezi yo.

Nan tout Gede sa a yo gen Gede Nibo ki se pi gwo Potanta nan tout lespri mò yo nan Vodou Ayisyen an. Gede Nibo se te yon bon jenn jan yo te touye yon fason ki mechan e ki sovaj anpil. Se konsa apre lanmò jenn gason sila a Bawon Samdi ak Grann Brijit vin adopte l kòm pitit. Se sa k esplike li gen yon estil Tololo, epi l pale nan nen. Se Gede Nibo ki jere nanm tout moun ki pa mouri yon bon mò, sa yo rele mò ki pa tirèl la.

 Nan Panteon Vodou Ayisyen an sa vle di tout eskòt lespri yo Gede gen yon plas ki enpòtan anpil anpil. Men jou sa deja ap vanse pou nou rive nan dat premye ak de novanm. Men veritab jou Gede yo se 2 novanm. Nou konnen preske nan tout mond lan yo selebre fèt gede fèt mò yo. Se tout Bawon yo nèt nèt  ki dirije Gede yo.

               Lis Bawon ak Gede yo.

Bawon Samdi, Bawon Lakwa, Bawon Simityè, Bawon Kriminèl. Madanm dènye grenn Bawon sa a se Grann Brijit. E se menm Bawon Kriminèl sa a ki jwe ki jwe wòl Papa Legba. Menm jan n ka wè gen yon krèy Gede, se konsa w jwenn gen yon krèy Gede Nibo tou. Gede Fouye, Gede Loray, Papa Gede, Gede Ti Malis, Gede Plimaj, Brav Gede. Koulè Gede renmen abiye se toujou Nwa, Mòv ak Blan Gede a renmen manje boutèy mete piman nan chouchoun la ou byen sou tèt jisbriyis li se paske nan tèt li li mouri deja. Sa vle di li pa pè anyen.

E se la a lasyans kase tout dan dèyè nan dyòl li paske l pa janm rive ka konprann pou yon fanm gen kran pou l vide yon boutèy piman rasi tranpe nan kleren nan nannan chòbòlòt li san l pa menm fè yon grenn way alevwa pou yon ti grimas. Detan sa a syantifik la nèk pran lòdè piman an li dekonpoze menm moman an. Se gwo dòktè ki pou vin fwote l pou l revini detan gede a pe danse banda ak tout dife piman an nan tout fant bouda l. tout sa se mistè k gen nan Vodou a loksidan pap janm ka rive pèse pou jis latè disparèt.

Bawon Kriminèl la se ye moun ki antere nan simityè a.

Ebyen komanse souke kò nou pou nou wè ki sa nou dwe fè nan memwa sa ki travèse deja yo. Nou konnen byen nan tradisyon an yo te ba nou yon koutim sou kesyon fèt sa Sakle simityè yo fè kafe jete kleren depoze ti koze bouch manje sou lotèl pou yo.

Nan tout simityè yo toujou gen pè savann pou chante libera pou repo nanm mò yo.

Lè yo chante mès pou yo lè nou menm fanmi mò yo aji nan mannyè sa a yo toujou konprann boulvès yo ap mwens, traka yo ap mwens. Mwen konnen anpil nan nou ase souvan konn bloke nan tout sa n ap fè, Ase souvan nan kat la, nan chandèl la oubyen chapit la yo dekouvri pi gwo problèm nou se mò oubyen marasa. Ebyen lè antite sa yo bare nou nou bare tout bon vre si nou pa fè sa nou dwe fè anyen pap janm ka mache pou nou.

Lespri mò yo

Antouka an n di yon gwo kout kwa sembo kwa lakwa kwa dèyè kwa pou tout fanmi mò bò manmanm ak bò papa n yo. Ayibobo pou tout marasa nou yo. Nan Vodou nou konprann lanmò oubyen TRAVÈSE se lè kò a oubyen nenpòt lòt fòm ki te gen lavi ladan l sispann fonksyone sa vle di se lè kò fizik la vin twò vye pou sipote nanm nan oubyen lavi a lè sa yo oblije separe, nanm nan kontinye misyon l si tout fwa misyon l pat fini. Gen anpil lè tou se lavi a ki kite kò a lè misyon l fini sou bout tè sa a. Sa nou dwe konnen nanm oubyen lavi pa janm mouri. E tout nanm ki pat fini misyon l sou tè sa a gen pou l retounen vin fini misyon sa a se fenomèn sa a ki rele Reyenkanasyon an.

               Èske nou ka pale ak Mò yo ?

Wi nou ka pale ak nanm nan, lè nanm nan kite kò a li fè yon tan pou li pirifye tèt li avan l al ranpli lòt misyon l lan. Pandan tan sa a li disponib pou ede nenpòt moun ki vle.

Lè nou menm Vodouyizan nou di nou pa kwè nan lanmò nou gen anpil egzanp pou n apiye sa nou di a. An nou poze tèt nou kesyon poukisa si yon moun travèse oubyen mouri jan lèzòt yo di l la ? Ou ka rele nanm sa a nan govi pou w pale avè l pou l ede w nan kèk bagay.

Sa se youn nan prèv ki montre nou nanm nan gen yon kote li ale lè moun nan mouri, ebyen lè w travèse a nanm nan tounen nan eleman dlo'a aprè yon nonb de tan li fè nan dlo a yo pral retire l pou mete l nan govi, se pandan li nan govi a li pral vin tounen sa yo rele Gede a oubyen gad elatriye.

Nou oblije jete kafe ou byen kleren ou byen alkòl pou Mò yo se paske nanm nan bezwen èd paske gen bagay yo pa ka fè pou tèt yo yo bezwen enèji tou se sak fè nou menm nan vodou nou jete dlo ak kafe pou yo lè sa nou fasilite yo akonpaye nou nan sa nou gen pou n fè detan n sou tè a.

Rédaction: louisactualite